Jedną z ważniejszych grup szkodników drewna są owady. W przyrodzie odgrywają one bardzo istotną rolę, przyspieszając procesy zapewniające obieg materii. Rola ta postrzegana jest przez człowieka jako zjawisko pozytywne. W budynkach ich działalność ma jednak charakter wybitnie negatywny.

Ochrona budynków przed korozją biologiczną 2001. Praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab inż. Jerzego Ważnego i dr inż. Jerzego Karysia.

Spuszczel pospolity. Najgroźniejszy szkodnik drewna

Szkodniki drewna (ksylofagi) to społeczny problem, spędzający sen z powiek milionom ludzi na całym świecie. Najgroźniejszym i najczęściej występującym szkodnikiem w naszej strefie jest spuszczel pospolity. Spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus L., Cerambycidae, Coleoptera), to najgroźniejszy szkodnik drewna iglastego w Polsce w budowlach. Drewno gatunków iglastych występuje najczęściej w największej ilości na terenach Polski i tym samym jest najczęściej stosowanym budulcem w budownictwie.

Nie tylko spuszczel

Drugim obok spuszczela pospolitego najgroźniejszym szkodnikiem drewna jest kołatek domowy (Anobium punctatum Deg., Anobiidae, Coleoptera). Jest to bardzo groźny, polifagiczny (żywiący się kilkoma rodzajami pokarmów, tutaj drewna (liściastego i iglastego)) szkodnik przedmiotów i konstrukcji drewnianych (literatura: Dominik 1966, Dominik i Starzyk 1983).

Opanowuje on materiał żywicielski przez wiele pokoleń, podobnie jak spuszczel, często aż do zupełnego zniszczenia.

Korniki, spuszczel, czy…?

Powszechnie wiadomo, że korniki są jednymi z najczęściej rozpoznawanych szkodników drewna, które nieznacznie różnią się od innych owadów. Korniki wygryzają podłużne chodniki w drewnie, ale przede wszystkim korniki nigdy nie zasiedlają wyrobów z drewna. Wiele osób zanim zapozna się z tematem błędnie myśli, że zniszczenia drewnianych elementów (konstrukcji budynków, konstrukcji dachów) powodowane są przez korniki.

Wbrew opinii korników nie ma również w meblach, ramach obrazów, futrynach i rzeźbach. Elementy te uszkadzane są najczęściej przez chrząszcze z rodziny kołatków niewiele mającej wspólnego z kornikami. Korniki najczęściej opanowują drzewa złamane lub wywrócone, a także stojące, lecz osłabione różnorodnymi przyczynami. Niektóre gatunki korników zasiedlają tylko martwe drzewa.

Szkodniki drewna w Polsce – ogólna charakterystyka

Owady (Insekta) należące do typu stawonogów (Arthropoda) w królestwie zwierząt (animalia) stanowią wydzielona gromadę. Ksylofagiczne owady, należące do gatunków będących groźnymi szkodnikami drewna, są reprezentantami kilku rzędów z podgromady owadów uskrzydlonych (Pterygota). Rzędami tymi są chrząszcze (Colooptera) i błonkoskrzydłe (Hymenoptera). Postembrionalny rozwój osobniczy owadów, odznaczający się gruntownymi zmianami w budowie narządów, charakteryzuje się szeregiem przekształceń w poszczególne stadia, czyli metamorfozą. Wyróżniamy zasadniczo dwa typy metamorfozy owadów: przeobrażenie niezupełne, gdzie tkanki larwalne przebudowane są na imaginalne, oraz przeobrażenie zupełne, gdzie następuje całkowita dezintegracja tkanek larwalnych i budowa nowych tkanek i narządów imaginalnych.

Zdjęcia larwy spuszczela pospolitego

Nasze krajowe owady niszczące wyrobione drewno, będące sprawcami największych zniszczeń, wykorzystują drewno jako pokarm i kryjówkę.

Zniszczenia dokonane przez szkodniki drewna

Podział szkodników drewna

Ze względu upodobania mikroklimatyczne i bytowe możemy je podzielić na grupy:

  • niszczące drewno powietrznosuche (miazgowce, spuszczel pospolity, kołatek domowy, wyschlik grzebykorożny),
  • niszczące drewno zawilgocone i częściowo rozłożone przez grzyby (tykotek pstry, kołatek uparty, krokwiowiec piłkorożny, palotocz mostowy, bartodziej próchnik, miedziak sosnowiec),
  • niszczące konstrukcje drewniane zasiedlone na etapie surowca (wykarczak sosnowiec, szczapówka bruzdkowa),
  • zasiedlające niekorowane drewno w konstrukcjach (zagwoździk fioletowy, stukacz świerkowiec).

Najgroźniejsze szkodniki drewna (będącego tworzywem konstrukcji i innych wyrobów) to owady z pierwszej grupy.

Nieograniczony rozwój szkodników drewna wyrobionego determinuje przemieszczanie się latających postaci doskonałych. Mało kto zdaje sobie sprawę, ze wymieniając uszkodzony element w konstrukcji dachowej na nowy może sprowadzić na siebie plagę szkodników. Świeże drewno emitujące olejki eteryczne wabi szkodniki ze znacznych odległości, a jedna samica spuszczela potrafi znieść około 500 jaj z których wylęga się 500 żarłocznych larw.

Zwalczanie szkodników drewna

Zwalczanie ksylofagów, ze względu na szczególną specyfikę żerowiska, jest bardzo trudne i powinno być wykonywane przez wyspecjalizowane firmy DDD, mające odpowiednie uprawnienia, umiejętności kwalifikowania obiektu, doboru środka, konieczności określenia ilości i czasu działania środka oraz odpowiedniego postępowania przygotowawczego i kończącego. Drewno dostarcza szkodnikom pokarmu i jest dla nich doskonałą kryjówką, niejednokrotnie 100% skuteczność zwalczania uwarunkowana jest agregowaniem metod chemicznych i fizycznych (termicznych).